پنج شنبه ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ ساعت

نشریه فرهنگی تحلیلی نگین زاگرس معرف مردمان لر

کاسیان و پرورش اسب

نخستین بار بیش از پنج هزار سال پیش اسب در لرستان(بلاد لرنشین) اهلی شد. تصویر فوق تندیس مفرغی بدست امده در لرستان میباشد که اکنون در موزه لوور فرانسه نگهداری میشود. این مفرغ که چند هزار سال قدمت دارد ثابت میکند که لرها بیش از 5هزار سال پیش نخستین کسانی بودند که اسب را اهلی کردند.

کاسیان و پرورش اسب

مردم کاسی در تاریخ به سبب نبوغ و استعداد کم نظیرشان مشهود و معروف بوده اند. این اقوام علاوه بر قدرت و استقلالی که در تشکیل حکومت داشتند ، در دیگر موارد چون فنون نظامی ، شهرسازی ، کشاورزی ، دامپروری و صنایع دستی و فلزی نیز صاحب نظر و پیشروی ملل دیگر بوده اند ، به گونه ای که برخی از مورخان ، کشت غلات ، ساخت آینه و اختراع مفرغ را به این قوم نسبت میدهند.

آنچه مسلم است و در تاریخ بارها به آن اشاره شده ، استعداد شگرف این مردم در پرورش اسب است که ما در این مختصر بنا داریم تا به چگونگی آن بپردازیم. سرزمین لرستان به سبب ویژگی های طبیعی خود ، از گذشته های بسیار دور مأمن و زیستگاه دسته های مختلف و متنوعی از حیوانات بوده است. وجود این حیوانات سبب شد که ساکنان اولیه ی این سرزمین جهت تهیه خوراک ، به شکار آنان روی آوردند. بسیار اتفاق می افتاد که برخی از این جانوران زنده شکار میشدند و در این موقع بود که بشر اولیه با دیگر فواید حیوانات آشنا شد و خواست تا از مزایای دیگر آنان بهره مند شود. انسان کم کم به این اندیشه رسید که برخی از جانوران مفیدتر هستند و از قضا امکان همزیستی بیشتری نیز با بشر دارند.

این گونه بود که او به اهلی کردن گونه هایی از حیوانات نظیر بز ، گوسفند، و گاو روی آورد و دامپروری را آغاز کرد. مردمان آسیای غربی از گذشته های دور با گونه های متفاوتی از جمله اسب به عنوان یک حیوان وحشی آشنا بودند. سومری ها که از خران برای برکشیدن ارابه استفاده میکردند ، اسب را خر کوهی (شرقی) یا به زبان خودشان ، آنشو کوررا (Ansu kur Ra) مینامیدند. در هزاره دوم پیش از میلاد برخی از اقوام با پرورش اسب آشنا شدند و در ربع دوم این هزاره استفاده از اسب در میان بسیاری از ملل متداول گشت. کاسیان از جمله این اقوام بودند و با دامپروری آشنایی داشتند. آنان ابتدا اسبهای وحشی را شکار کردند و احتمالأ پس از زاد و ولد این حیوان به پرورش کره های آن رغبت نشان دادند. کاسیان فهمیدند که این جانور نیز مانند سایر حیوانات اهلی قابلیت رام شدن دارد و در این صورت میتوان از قدرت و سرعت آن در امور مختلف بهره جست.

با پی بردن به این موضوع کاسیان به پرورش گسترده ی اسب اقدام کردند و در اندک زمانی خود را به عنوان مبتکر این طرح به جهانیان شناساندند. آنان ابتدا از اسب برای سواری ، حمل و نقل و کشیدن ارابه استفاده کردند و کم کم در جنگهای خود نیز از این حیوان به عنوان یک نیروی نظامی بهره بردند.

این هنر آنان اندکی بعد شکل تجاری به خود گرفت ، به نحوی که بسیاری از سرزمین های اطراف را خواهان استفاده از اسب نمود. آنان با پرورش و فروش اسب به همسایگان خود از جمله بابل ، آشور و فدراسیون هلتمتی (عیلام) ثروت فراوانی به دست آوردند و روز به روز بر اقتدار خود افزودند.

حسن پیرنیا در کتاب تاریخ ایران باستان ، جلد دوم ، صفحه ۱۹۰۹ مینویسد：راجع به کوشیان یا کاسیها نیز باید گفت ، که اینها در تربیت کردن اسبهای خوب خیلی ماهر بودند و ثروت آنان از این راه بود ، که اسبان زیاد به بابلیها و آسوریها میفروختند و آشوریها اسبهای سوار نظام خود را از کاسیها تحصیل میکردند.

علاوه بر آن ، اسبهای کاسی ها به واسطه ی بابل در جاهای دیگر آسیای غربی و فنیقیه به فروش میرفت. از اینجا میتوان حدس زد که نیسای معروف که از حیث خوبی و قشنگی اسبهایش آن قدر معروف آفاق بود و مورخین عهد قدیم ، بخصوص هرودوت در چند مورد از تندروی و بردباری آنها صحبت داشته ، در صفحات کاسی بدوأ به وجود آمده است.

لازم به تذکر است که نیسا همان مکانی است که اسکندر مقدونی پس از بازگشت از هندوستان از آنجا دیدن کرده است و سی روز در آنجا توقف داشته است. به نوشته ی مورخین عهد قدیم ، در آن زمان پنجاه تا شصت هزار اسب آنجا پرورش داده میشده است. اسبهای این منطقه به قدری شهرت داشته اند که در جهان آن روز به نام نژاد نیسایی معروف بوده و خریداران زیادی از کشورهای مجاور داشته است. گمان میرود که نیسا مکانی در حوالی بروجرد و دشت الشتر بوده باشد.

در لرستان نام جاهای بسیاری وجود دارد که از گذشتگان دور باقی مانده و به پرورش اسب در این سرزمین اشاره دارند. از جمله این نام جاها میتوان به دشت سیلاخور ( سیر آخور ) اشاره کرد که احتمالأ محل چرای گله های اسب بوده است.

همچنین مناطق جنوبی شهر خرم آباد از جمله اسپستان ( اسب استان ) و کرگاه ( کره گاه ) به ظن قریب به یقین یکی از اماکن پرورش اسب در لرستان بوده اند.

کثرت ابزار و آلات مفرغی لرستان و همچنین نقوشی که از پیکره این حیوان بر مصنوعات مفرغی نقر شده است ، بیانگر توجه ویژه ی قوم کاسی به پرورش اسب میباشد.

در رساله لرستان ، نوشته ولادیمیر مینورسکی ، صفحه ۲۰ آمده است که：اصطلاح لر مأخوذ و مشتق از نام لهراسب است که این نظریه پیشتر هم به وسیله بارون دوبد (De Bode) گفته شده بود. احتمالا آسپ نام یک خاندان و قبیله در لرستان بوده است و اسم های لهراسپ ، جاماسپ ، گشتاسپ و … ترکیب و مشتق از آن باشد.

لرها اولین مردمی بودند که اسب را پرورش دادند لرها اولین رام کنندگان اسب

12 نظر

  • Dinarvand

    دست مریزاد به سایت وزین "نگین زاگرس" معرف تاریخ و فرهنگ لرهای ایران. درود بر شما باد.


  • اسب لری در اسارت بی توجهی مسؤلان

    لرستان از قدیم الایام تا به حال مهد پرورش اسب بوده است و حضور موفق سوارکاران لرستانی در تیم های ملی و کسب عناوین مستمر قهرمانی لرستان در مسابقات کشوری لرستان را به یکی از استان های پیش رو در این رشته ورزشی تبدیل کرده است بنابراین لرستان با داشتن این کارنامه درخشان می بایست از نظر امکانات و فضاهای آموزشی و ورزشی برای سوارکاری سرآمد کشور باشد.


  • خاکی ترین آیین عزاداری

    مردم خرم آباد لرستان برای روز عاشورا سر تا پای خود را آغشته به گل کرده و خاکی ترین آیین عاشورا را به نام گل مالی به وجود آورده اند. این آیین بازمانده مراسم سوگ سیاوش دوره باستان است که هزاران سال تاریخ و سابقه دارد. در قرون اسلامی مراسم سوگ سیاوش چون ادامه وجودی خود را باید به گونه ای توجیه میکرده است آن مراسم باستانی که منتسب به سیاوش اساطیری بود را به صورتی به خاندان جدید اسلامی که جانشین شده بودند منتقل نمود تا همچنان این آیین بتواند در قالب عاشورا ادامه پیدا کند. با نوای عزاداری ، مردم قبل از طلوع آفتاب با صدای دهل چمرونه نواخته میشود و عزاداران در کنار خیمه و تکیه های شهر قرار گرفته و خود را به گلی که در حوضچه های کوچک که خاک نرم و گلاب درست کرده اند انداخته و در کنار شعله های آتش به رسم کهن سوگ سیاوش ایستاده تا خشک شوند. چمری یا چمریونه موسیقی و آهنگ اندوه باری است که در سوگ و عزای بزرگان نواخته میشود که اوج اندوه مردمان این سرزمین است به نوعی که با اجرای این موسیقی همه خواهند فهمید که بزرگی را از دست داده و همه عزادار هستند. خاکی ترین آیین و سنت دیرینه از اوج اخلاص و ارادت مردم لر برخواسته , ارادتی که تمامی ندارد.


  • بار گران بیکاری و زندگی گران قیمت در خرم آباد

    در خبر آنلاین آمده بود که خرم آباد با اجاره نیم میلیون تومانی در ماه ، هشتمین شهر پر هزینه ایران است !!! در خرم آباد ۳۰ درصد درآمد خانواده صرف اجاره میشود و خرم آباد سرآمد اجاره مسکن است و در ته جدول سرانه درآمد قرار دارد. میزان درآمد خانوارهای لرستانی پایین ترین میزان در کل کشور است !!! نرخ بیکاری هم در لرستان همچنان بالاست و آمار و ارقام دهان پر کن نتوانسته باری از دوش مشکلات مردم بردارد. زندگی گران قیمت و پر هزینه در خرم آباد کاملأ با حقیقت منطبق است. یک شهروند خرم آبادی با فروش ملکی پانصد متری در میدان شهداء توانسته با همان مبلغ هزار و پانصد متر زمین در شهر واشنگتن دی سی آمریکا خریداری کند !!! یعنی نرخ مسکن در خرم آباد محروم ، سه برابر نرخ مسکن در کشور آمریکاست با احتساب دلار چهار هزار تومانی ! نبود فرهنگ کار ، درآمد زایی از طریق خانه خریدن ، فقر معیشتی ، ایجاد بازار ناسالم رقابتی ، نبود تعرفه مشخص و طبقه بندی دل بخواهی نرخ مسکن را بنا به سلیقه بالا برده و دست متقاضیان را در پوست گردو گذاشته است.


  • لرستان محل باستانی پرورشگاه اسب

    کلاریس سویشر در کتاب خاور نزدیک باستان صفحه ۴۷ مینویسد : مزرعه داران سومری در بین النهرین گله هایشان را افزایش دادند و عمومأ الاغ را برای باربری به کار گرفتند و بعدها با تسلط کاسیان (ساکن در لرستان) بر بابل ، با اسب آشنا شدند سومریان ۲۰۰ واژه برای گوسفند یعنی معمول ترین جانور موجود ساختند و گوسفند و بز کوهی را پرورش میدادند که مویشان را برای فرشبافی به کار میبردند نوآوری دیگر یعنی فلزکاری نخست در نواحی کوهستانی (لرستان) پدید آمد چون در سومر هیچگونه منبعی برای فلزکاری وجود نداشت.


  • اسب نمادی الهی در میان کاسی ها بود

    دکتر شیرین بیانی در کتاب تاریخ ایران باستان ، جلد ۲ ، صفحه ۱۳ مینویسد : کاسیها مهمترین قبایل بومی آسیانی (غیرآریایی) دامنه های زاگرس به شمار میرفتند و محل اصلی سکونت آنان لرستان امروزی بود که از هزاره های پیشتر در این منطقه ساکن بودند آنان به زبانی که با زبان ایلامی خویشاوندی داشت تکلم میکردند کاسیها از اسب بسیار استفاده میکردند به گونه ای که اسب در همه شئون زندگی مادی و معنوی آنها نمادی الهی داشت. دکتر محمد جواد مشکور در جغرافیای تاریخی ایران ، صفحه ۱۱۸ مینویسد : نام اسب در زبان سومری آنشوکورا آمده که به معنی خر کوهی است زیرا در سومر آن زمان هنوز اسب را نمی شناختند و سپس توسط کاسی ها با آن آشنا شدند. رومن گیرشمن در تاریخ ایران از آغاز تا اسلام ، صفحه ۵۵ مینویسد : کاسی ها همیشه در فکر تصرف بین النهرین بودند و سرانجام توانستند در اواسط قرن ۱۸ پیش از میلاد وارد بابل شدند و با نیروی نظامی حکومت بابل را سرنگون کردند و ۵۷۶ سال در آنجا پادشاهی کردند موطن اصلی کاسیان در لرستان و بختیاری بود و دوره کاسی ها پرکار ترین عصر فلزی لرستان بود (منوچهر ستوده ، نامنامه ایلات و عشایر ، صفحه ۳۸۳).


  • کاسیان ۵۷۶ سال بر بابل پادشاهی کردند

    کلاریس سویشر در کتاب خاور نزدیک باستان ، صفحات ۱۰۴ و ۱۰۵ آورده است که : کاسیان ۵۷۶ سال حکومت کردند قرنهای متمادی در نواحی مرکزی لرستان می زیستند و توجهی به رخدادهای دره دجله و فرات داشتند و با اهلی کردن اسب ، کشاورزان کاسی در گروه های کوچک حرکت به بین النهرین و سکونت در آنجا را آغاز کردند در زمان حوالی سال ۱۵۰۰ پیش از میلاد سربازان کاسی بر بابل دست یافتند چون لوحه هایی که میتوانند تاریخ آنان را بازگو کنند متأسفانه هنوز ترجمه نشده اند بنابراین شاهان نخستین آنان هنوز ناشناخته اند. لئونارد وولی باستان شناس در کتاب تحول تمدنها مینویسد : کاسی ها برای بدست آوردن موقعیتشان بایستی مردانی جنگجو بوده باشند ولی به نظر چکونگی استفاده از موقعیتشان را نمیدانستند سپیده دمان تاریخ کاسیان صفحه ای نانوشته در تاریخ بین النهرین است ؛ از نظر سیاسی شاهان مهمی بودند ، بازار هنر فلزکاری رونق داشت ، و بناهای بزرگی نام فرمانروایان آنان را جلوه میداد و گزارش های زیادی هم از حکومت بی حادثه آنان در دست است. کاسیان سهم زیادی در چیزهای نو داشتند چون همان زبان بابلی ها را به کار گرفتند و فرهنگ بین النهرین را به کار گرفتند و در انتقال کارهای علمی ، پزشکی ، نجوم ، اسطوره ها و افسانه ها نقش داشتند و با گسترش امپراتوری شان این فرهنگ را از آناطولی (ترکیه) تا مصر پراکندند (روکس ، تمدن عراق).


  • نو آوری های کاسیان

    کاسیان کارهای مهمی انجام داده اند آنان با استفاده از سنگهای سرحدی شیوه تازه ای برای تعیین حدود کشتزارها ابداع کردند و با ثبت معاملات زمین ، نظامی دقیق برای نشان دادن مالکیت پدید آوردند و هم اینان بودند که شیوه تاریخگذاری سال به صورت اول ، دوم و ... را ابداع کردند و یادمان های بزرگی از خود به یادگار نهادند اهلی کردن اسب را به کاسیان نسبت میدهند که باعث تحولی بزرگ در ارتباطات و رشد تجارت شد کاوشهای شمال بابل در نوزی شواهدی از نوآوری ها و نیز تجارت کاسیان را نشان میدهد کاوشگران کاخی را خاکبرداری کرده اند که شبکه زهکشی پیچیده و دستشویی داشت که از آن آب بالا می آمد آنان در همین منطقه سفالی را با طراحی های سفید بر زمینه سیاه یافتند این شیء نوعی کاشی مقاوم بود. طی دوره کاسیان دیگر کشورهای خاور نزدیک با یکدیگر در جنگ به سر میبردند اما کاسیان بسیار زرنگتر از آن بودند که خود را وارد آن جنگها کنند و ۵۷۶ سال در آرامش و صلح پادشاهی کردند.


  • راههای باستانی ایران

    دکتر بهمن کریمی در کتاب راههای باستانی ایران مینویسد : کاسیتها اجداد لرهای کنونی از نخستین اقوامی بودند که از اسب به عنوان یک وسیله تندرو ، مالرو و بارکش استفاده کردند چیزی که تا آن زمان متداول نبود چرا که ساکنان بین النهرین تنها از الاغ استفاده میکردند و حیوان دیگری نمی شناختند و این امر به صراحت در منابع تاریخی بارها ذکر شده است.


  • کیسیه (ایلام باستان)

    هرودوت مورخ یونانی به کشور ایلام ، کیسی و به اهالی آن کیسیه میگفت. اسکندر مقدونی در مسیر اهواز ، قوم کیسی که همان مردم ایلامی بودند از اسکندر باج خواهی کردند اسکندر از راه شوش به همدان رفت در این شهر هفستیون اولین مشاور اسکندر و دوست صمیمی او فوت کرد و این امر در روحیه اسکندر تأثیر منفی گذاشت به امر اسکندر چند هزار مردم کاسی را برای راحتی روحدهفستیون قربانی کردند (تاریخ ایران باستان ، مهدی وزین افضل ، ص ۱۴۰).


  • کاسیان نخستین بومیان ایران

    دکتر امیر علی نیا در کتاب کاسیان در ایران زمین ، صفحه ۸ ، مینویسد : آریایی ها با همکاری ، همیاری و الگوبرداری از تمدنهای بومی ساکن در فلات ایران به ویژه تمدن های حوزه زاگرس (ایلامی ، کاسی ، الیپی ، لولوبی و گوتی) توانستند طرحهای سیاسی و فرهنگی خود را پی ریزی کنند. منابعی مربوط به دوره کوری گلزوی دوم و شگرکتی شوریاش به دست آمده است که روشنگر بخشهایی از تاریخ کاسی ها و روابط آنان با ایلامیان بوده است. وجود غارهای پیش از تاریخ در لرستان سابقه حضور بشر پیش از تاریخ را در این مناطق روشن کرده است به طوری که ۱۷ غار و پناهگاه سنگی در استان لرستان شناسایی شده است از میان آنها میتوان به غارهای : کنجی (konji) / یافته / میر ملاس / قمری (Qamari) / دوشه / هومیان / أرجنه (Arjeneh) و...اشاره کرد که قدمت آثار به دست آمده از برخی از آنها به زمانی حدود ۵۰ هزار سال پیش بازمیگردد (zeder , 2006 , p. 192). کاسیها (به اکدی ، کاشو) از هزاره سوم پیش از میلاد در سرزمین لرستان امروزی در دامنه های زاگرس مرکزی سکونت داشتند (دیاکونوف ، تاریخ ماد ، ص ۱۲۱). به باور برخی پژوهندگان نامهای کاشان ، قزوین (کاسپین) ، رودخانه کشکان لرستان و طایفه کوشکی لرستان یادآور خاطره کاسیها است.


  • قرابت نژادی کاسیان با ایلامیان

    پژوهشگرانی نظیر دنیل تی پاتس بر این باورند که میان کاسی ها با ایلامیان وابستگی نژادی وجود داشته است در این راستا برخی از باستان شناسان با استناد به نوشته های روی ظروف نقره ای غار کلماکره اشاره کردند که در نیمه هزاره اول پیش از میلاد شواهدی از زبان و نامهای اشخاص ایلامی در روی ظروف غار کلماکره در پلدختر لرستان به دست آمده است (potts , 2006 , p. 114). اسپایسر و برخی پژوهشگران دیگر به پیروی از جورج هوسینگ بر این باور بودند که زبان لولوبی ها را باید با زبان ایلامیان مرتبط دانست به دلیل اینکه Bi در زبان لولوبی ها همانند علامت صیغه جمع P در زبان ایلامی است (به نقل از : zadok , 2006 b). کاسیها به دلیل ازدواجهاس سیاسی شاهزاده خانمهای کاسی با پادشاهان شوش و أنشان پیوند نزدیکی با ایلامیها برقرار کرده بودند به گونه ای که پاره ای از پادشاهان بزرگ ایلامی به ویژه در دوره ایلام میانی از سوی مادر تباری کاسی داشته اند (Potts , 1999 , p. 233). کاسیتها اسب را نماد ثروت و جاه و جلال تفسیر میکردند (Culican , 1965 , p. 23).



آخرین مقالات