شنبه ۲۴ آذر ۱۳۹۷ ساعت

نشریه فرهنگی تحلیلی نگین زاگرس معرف مردمان لر

معرفی دو توتم از مردم لر در دوران باستان ( عیلام - کاسیت )

توضیح مختصر راجب توتم: توتِم‌ها اجسامی نمادین هستند که در اقوام بومی کاربردهای آیینی دارند. توتم معمولاً به عنوان یادمانی از نیاکان یک ایل یا طایفه عمل می‌کند و افراد طایفه توتم را دارای نیرویی برای حمایت و حفاظت از طایفه می‌دانند. توتِم‌باوَری شامل دو قانون و تابو مهم است :حیوان توتم را نباید کشت و با افرادی از جنس مخالف و از توتم مشترک نباید روابط جنسی برقرار کرد .

معرفی دو توتم از مردم لر در دوران باستان ( عیلام - کاسیت )

«به بیانی دیگر  کاسیت ها را کوه نشینان عیلامی هم دانسته اند و کسانی مانند پروفسور کنتنو و آندره گدار نژاد آنها را آسیانی ( آزیانیک ) دانسته اند و زبان انها التصاقی بوده است »

توتم مار  و  توتم انار

توتم چیست ؟ توتم یک حیوان ، گیاه یا موضوع طبیعی یا نمودی از هر کدام از اینها است که نماد یک قبیله ، گروه ، طایفه یا خانواده است که گاهی به عنوان اجداد نگهبان یا چهره ای خالق پرستیده می شوند .

چرا نقوش و نگاره های آثار عیلامی و کاسیتی توتم مار را دارد و این در صورتی است که در دوران باستان این توتم بیشترین موارد را بین کاسیت و عیلامی داشته است ؟

آیا توتم ها می توانند نشانی از یکی بودن فرهنگ کاسیتی و عیلامی باشند و ایا اینکه کاسیت ها را کوه نشینان عیلامی دانسته اند می تواند درست باشد ؟

به برخی باورهای بین مردم لر در دوران کنونی و ارتباط این باورها با دوران باستان می پردازیم:

 

توتم مار

مار قدرتی دوگانه دارد که حاکی از نماد پردازی های مثبت و منفی است که هم محافظ و هم ویرانگر است ، نور و تاریکی و خیر و شر است.

 

خیر و شر - لطفا به خیر و شر توجه کنید

اینجای نوشتن این مطلب یاد دین زروان کهن ترین دین در دوران باستان افتادم که مربوط به عیلامیان است و اتفاقا در میان مردم لر امروزه ریشه هایش وجود دارد .

زروان هم به خیر و شر اعتقاد دارد، رجوع کنید به کتاب شناخت اساطیر ایران از جان هینلنز تا در مورد زروان بیشتر بدانید و یا به مقاله: دین زروان   کنید کنید.(اینجا کلیک کنید)

زروان و توتم مار هردو نماد خیر و شر را دارد. قدمت اساطیری زروان دوازده هزار سال است.

مار نماد خرد هم بوده است چنانچه مائوری ها مار را با خرد زمینی برابر می دانستند و در فرهنگ های بسیاری مارها میانجی های زیرکی بین زمین و آسمان هستند

در هند مارها با خدایان شیوا ، ویشنو و گانشا مرتبط اند (لطفا به این مورد توجه کنید) ارتباط مارها با خدایان در فرهنگ هندی

در بودیسم تنتره ستون معنی انرژی درون ستون مهره ها با مار یا « کندالینی » نماد پردازی میشود.

در باور کنونی مردم لر چنانچه میدانم در لرستان شمالی و بین مردم لک و مینجابی ها و لرستان جنوبی در مورد مردم کهگیلویه و بویر احمد و بختیاری این باور همچنان زنده است که مارها با خدایان در ارتباطند چنانچه بین مردم این باورها در برخورد با برخی مارها وجود دارد که مثلا:

این مار ( عموما مار سیاه ) سید است ، نکشیدش .

این مار پری است ( مارهای زرد باریک ) با خدا حرف میزند نکشیدش.

و اما مار نماد باروری و تولد هم می باشد و در بین مردم لر این باور وجود دارد که اگر کسی این مار ( عموما زردرنگ ) بکشد بچه دار نمی شود.

این باورها همچنان وجود دارد و وقتی متوجه شدم که این ها بصورت توتم از عیلامیان باستان هم به جای مانده است به عمق باورهای چندین هزارساله مردم لر که تاکنون استوار مانده است پی بردم.

مار در طول تاریخ لرها حتی در اخرین دوره ها بصورت نقاشی در سنگ نگاره ها و ظروف همچنان پابرجاست.

پروفسور آندره گدار در صفحه ۴۳ کتاب هنر ایران می نویسد « سنگهای منقوش بسیاری می شناسیم که در آنها ظروف آبیست که بجای دو باریکه آب معروفی که به هر سمت می جهند دو مار نقش شده است.

 

توتم انار

میوه ها نمادی از باروری و جاودانگی است ، برخی میوه ها به ایزدان نسبت داده شده اند و از اهمیت دینی برخوردارند. انار میوه ای است که پر از دانه های براق و مظهری خورشیدی از باروری و خون زندگی است.

در اسطوره های یونانی انار به جان بخشیدن تازه مرتبط می شود . انار در اثار باستانی در لرستان باستان نماد فراوانی و برکت است

توتم انار و مار در یک نگاره گیلگمش در حال دویدن، دو انار در دست دارد که از سنجاق های لرستان بدست امده که اتفاقا این سنجاق ها در دوران باستان لرستان بی شمار است.

این توتم بین سومری ها و عیلامیان و کاسیت ها بصورت مشترک وجود داشته است با برخی تفاوت ها در باورها توتم انار در مفرغ و برنز لرستان به تعداد زیاد وجود دارد.

در عیلام و کاسیت باستان درخت مقدس دانسته شده است و در باور امروزی مردم لر هم اعتقاد به مقدس بودن برخی درختها وجود دارد چنانچه مردم لر در باورشان اعتقاد دارند که با بستن بندهای سبز و ... به برخی درخت ها حاجتشان و نیازشان برطرف خواهد شد و آن درخت مقدس دانسته شده و از آسیب رساندن به آن خودداری می کنند چنانچه برخی حتی معتقدند که درخت مقدس می تواند برای آنها که بچه دار نمی شوند رفع حاجت کند(مانند درخت کُنار).

در برخی اثار کهن لرستان موجوداتی به نام دیو یا فرشته نگهبانان درخت مقدس هستند ومیدانیم که اثاری در عیلام هستند که نگاره دیو را مقدس دانسته اند.

 

توتم در بین لرها

تصویر - گیلگمش در حال دویدن دو انار در دست دارد

منابع برای مطالعه

شناخت اساطیر ایران - جان هینلنز - ترجمه ژاله آموزگار

دایره المعارف مصور نمادها و نشانه ها - Miranda Bruce , mitfo - ترجمه معصومه انصاری ؛ حبیب بشیر پور

هنر ایران. - پروفسور آندره گدار- ترجمه دکتر بهروز حبیبی

اطلاعات شخصی در مورد برخی باورهای امروزی مردم لر

 

توتم بین لرها ایین توتم بین لرها ایین ها و نماد ها بین مردم لر ایین های عیلامی نماد های عیلامی دین زروان دین مردم لر در گذشته دین مردم عیلام در گذشته

1 نظر

  • حسین جوزایی

    سلام بر شما…مطلب بسیار خوبی بود البته باید بیشتر از اینها نوشت و صحبت کرد. اساطیر و نمادهای عیلام باستان بسیار متنوع و گسترده هستند چون عیلامیان نخستین ساکنان و صاحبان فلات ایران بودند و تمدنی غنی و شش هزار ساله دارند. متأسفانه ما دانشکده تخصصی باستان شناسی در هیچکدام از استانها و شهرهای لر نشین نداریم تا کار کاوش و بررسی تمدن عیلام باستان به درستی و علمی صورت گیرد. البته تعمدی هم در کار است. چون نمی خواهند تاریخ های دیگر تحت الشعاع قرار گیرند.



آخرین مقالات